Bộ não kết nối với cột sống và là một phần của hệ thần kinh trung ương (CNS). Cấu trúc não bộ vô cùng phức tạp và mỗi bộ phận lại đảm nhiệm những vai trò vô cùng khác biệt.

Não của người lớn trung bình chỉ nặng hơn 1,3kg nhưng nó lại là cơ quan điều khiển mọi hoạt động của toàn bộ cơ thể. Não là một cơ quan được tạo thành từ mô thần kinh, bao gồm 60% chất béo, nước, protein, carbohydrate và muối chiếm 40% còn lại.

Bộ não là trung tâm chỉ huy điều khiển hệ thần kinh. Não gửi các tín hiệu hóa học và điện khắp cơ thể để điều chỉnh các chức năng sinh học khác nhau và cảm nhận những thay đổi của môi trường. Bộ não giao tiếp với phần lớn cơ thể thông qua tủy sống. Để làm được điều này, não sử dụng hàng tỷ tế bào thần kinh trên toàn bộ CNS.

Bất kỳ một vùng nào bị tổn thương bên trong não, đều có thể gây ra những biểu hiện bất thường về tính cách, chuyển động, thị lực, giấc ngủ và các chức năng quan trọng khác của cơ thể.

Não bao gồm ba cấu trúc chính là đại não, tiểu não và thân não.

Đại não (Cerebrum)

Đại não là phần trước của não và chiếm tới khoảng 80% diện tích não bộ. Đại não chịu trách nhiệm chính cho tư duy, ý thức, trí nhớ, cảm xúc, ngôn ngữ và vận động. Bên trong cấu trúc của đại não sẽ có:

• Chất xám: Chính là phần vỏ não (cerebral cortex), chứa các tế bào thần kinh và chịu trách nhiệm xử lý thông tin cao cấp.
• Chất trắng: Lớp bên dưới vỏ não, chứa sợi trục thần kinh, giúp kết nối các vùng khác nhau của não.
• Các cấu trúc sâu hơn như hạch nền (basal ganglia), thể chai (corpus callosum), hệ viền (limbic system).

Đại não được chia ra làm 2 bán cầu não trái và phải, được kết nối với nhau bằng thể chai (Corpus Callosum).

Mỗi bán cầu não sẽ bao gồm 4 thùy (lobes):

Thùy trán (Frontal lobe)

Khu vực này chịu trách nhiệm về ngôn ngữ, chức năng vận động, trí nhớ, tính cách và các chức năng nhận thức khác.

Ở bán cầu não trái, thùy trán trái sẽ điều khiển vận động (nửa thân phải), ngôn ngữ, tư duy logic và ra quyết định.

Ngược lại, thùy trán phải sẽ điều khiển vận động (nửa thân trái), xử lý cảm xúc và khả năng sáng tạo.

Thùy thái dương (Temporal lobe)

Thùy thái dương chịu trách nhiệm về việc hiểu ngôn ngữ. Nó cũng xử lý ký ức và cảm xúc và đóng vai trò chính trong nhận thức thị giác và thính giác.

Cụ thể, thùy thái dương trái xử lý ngôn ngữ (Wernicke) và trí nhớ ngữ nghĩa. Thùy thái dương phải giúp nhận diện khuôn mặt, cảm xúc và nhận thức thính giác (ví dụ thanh âm).

Thùy đỉnh (Parietal lobe)

Thùy đỉnh xử lý những gì một người nhìn thấy và nghe thấy. Thùy đỉnh trái xử lý cảm giác từ cơ thể bên phải, toán học, ngôn ngữ. Còn thùy đỉnh phải xử lý cảm giác từ cơ thể bên trái, nhận thức không gian.

Thùy chẩm (Occipital lobe)

Thùy chẩm là nơi tiếp nhận và xử lý các thông tin thị giác (được chuyển tới mắt). Và do đó, hình ảnh bạn nhìn thấy từ mắt trái sẽ được chuyển tới thùy chẩm nằm ở bán cầu não phải và ngược lại.

Tiểu não (Cerebellum)

Tiểu não nằm ở phía sau và dưới đại não, ngay trên hành tủy và cầu não (một phần của thân não). Bộ phận nhỏ bé này chỉ chiếm vẻn vẹn 10% thể tích nhưng 50% tổng số lượng tế bào thần kinh não lại nằm trong tiểu não.

Cũng giống như đại não, tiểu não được chia làm 2 bán cầu trái và phải (cerebellar hemispheres). Tuy nhiên chức năng của 2 bán cầu này không phân hóa mạnh như đối với đại não.

Vỏ tiểu não (cerebellar cortex) cũng được cấu tạo từ chất xám, giúp xử lý thông tin. Thông tin tiếp nhận sẽ được chuyển tới trung tâm điều phối ở nhân sâu tiểu não (deep cerebellar nuclei). Cuống tiểu não (cerebellar peduncles) là cấu trúc kết nối tiểu não với các vùng khác của não bộ.

Ngoài ra tiểu não còn bao gồm 3 thùy:

• Thùy trước (Anterior lobe): Điều khiển cử động tự động của cơ thể và chịu trách nhiệm chính về kiểm soát tư thế, dáng đi và vận động của tay chân.
• Thùy sau (Posterior lobe): Liên quan đến các cử động phức tạp đòi hỏi phối hợp chính xác. Thùy sau cũng là cấu trúc quan trọng giúp não bộ ghi nhớ và học các vận động mới (motor learning).
• Thùy nhung nốt (Flocculonodular lobe): Kết nối mạnh với hệ thống tiền đình của tai trong (giúp giữ thăng bằng) và kiểm soát các tín hiệu từ mắt.

Khác với đại não, tiểu não KHÔNG kiểm soát ý thức hay suy nghĩ mà đóng vai trò chủ yếu trong vận động, phối hợp, thăng bằng, và học tập kỹ năng:

1. Điều phối vận động chính xác: Giúp cử động trơn tru, chính xác, không bị giật hoặc quá mức.
2. Duy trì thăng bằng và tư thế: Nhận thông tin từ tai trong (tiền đình), tủy sống, thị giác để giữ cơ thể ổn định.
3. Học tập vận động (Motor Learning): Tiểu não giúp bạn học và nhớ các chuyển động phức tạp mà không cần suy nghĩ ý thức.
4. Điều chỉnh cử động theo phản hồi cảm giác: Nếu bạn vung tay quá mạnh hoặc quá nhẹ khi ném bóng, tiểu não sẽ điều chỉnh để cải thiện cú ném tiếp theo.
5. Ảnh hưởng đến nhận thức và cảm xúc: Một số nghiên cứu gần đây cho thấy tiểu não cũng đóng vai trò trong nhận thức, lập kế hoạch và cảm xúc, nhưng không ở mức độ sâu như đại não.

Các tổn thương ở tiểu não có thể gây rối loạn chức năng vận động nghiêm trọng hoặc hoàn toàn mất kiểm soát với vận động.

Thân não (Brainstem)

Thân não nằm bên dưới đại não và kết nối trực tiếp với tủy sống. Vai trò chính của thân não là điều hòa các chức năng sống bao gồm hô hấp, huyết áp…

Trong thân não được chia ra làm 3 cấu trúc chính:

Não giữa (Midbrain)

Não giữa chịu trách nhiệm cho một số chức năng quan trọng bao gồm thính giác, thị giác và vận động. Nó cũng giúp điều chỉnh giấc ngủ và hình thành phản ứng với những thay đổi của môi trường, bao gồm các mối đe dọa tiềm ẩn.

Cầu não (Pons)

Cầu não kết nối với các phần khác nhau của não bộ và điều khiển một loạt các chức năng cơ thể, chẳng hạn như sản xuất nước mắt, chớp mắt, tập trung thị lực, giữ thăng bằng và biểu cảm khuôn mặt.

Cùng với não giữa, cầu não cũng tham gia vào quá trình điều chỉnh giấc ngủ và hơi thở.

Hành tủy (Medulla Oblongata)

Hành tủy kết nối trực tiếp với tủy sống, giúp điều chỉnh các chức năng sinh học cần thiết cho sự sống còn, chẳng hạn như nhịp tim, lưu lượng máu và hô hấp. Phần não này cũng phát hiện những thay đổi về nồng độ oxy và carbon dioxide trong máu. Các phản ứng phản xạ như nôn, nuốt và ho cũng bắt nguồn từ hành tủy.

Các thông tin tín hiệu từ cơ quan ngoại vi (như tay chân…) đều phải đi qua hành tủy trước khi tới các phần não chịu trách nhiệm xử lý thông tin đó.

Các cấu trúc não bộ liên quan khác

Hệ viền (Limbic system)

Hệ viền là một nhóm các cấu trúc não được kết nối với nhau giúp điều chỉnh cảm xúc và hành vi. Hệ viền tiếp nhận thông tin từ 2 bán cầu đại não và truy xuất các dữ liệu liên quan như cảm xúc, kinh nghiệm trong quá khứ, động lực…

Các dữ liệu này sẽ được chuyển ngược lại đại não để chúng ta đưa ra quyết định phản ứng phù hợp (ví dụ chạy trốn hoặc đánh trả khi gặp nguy hiểm).

Hệ viền có nhiều cấu trúc, nhưng những thành phần quan trọng nhất bao gồm:

• Hồi hải mã (Hippocampus): Truy cập và xử lý các thông tin liên quan trí nhớ
• Hạch hạnh nhân (Amygdala): Xử lý cảm xúc, đặc biệt là sợ hãi và nguy hiểm
• Vùng dưới đồi (Hypothalamus): Điều chỉnh trạng thái sinh lý và hormone
• Vỏ não viền trước (Prefrontal Cortex): Điều chỉnh hành vi dựa trên lý trí

Tủy sống & dịch não tủy

Tủy sống bao gồm các bó dây thần kinh và tế bào mang thông điệp từ não đến những phần còn lại trên cơ thể (và ngược lại).

Dịch não tủy đóng vai trò rất quan trọng trong cấu trúc não bộ. Dịch này hoạt động tương tự như một lớp đệm bảo vệ não, tủy sống khỏi chấn thương, loại bỏ chất thải và hỗ trợ hệ thần kinh hoạt động bình thường.

Theo dõi trang Fanpage của chúng tôi để biết thêm thông tin về cách bạn có thể đạt được giấc ngủ ngon mỗi đêm, đồng thời bạn cũng có thể tham gia trò chuyện và nhận tư vấn miễn phí từ đội ngũ dược sĩ của A&C Pharma.

Nguồn Tổng hợp