Cortisol – loại hormone căng thẳng vốn thường được nhắc đến với vô vàn những tác hại tới cơ thể. Tuy nhiên, cortisol không phải là hormone duy nhất mà cơ thể chúng ta tiết ra khi rơi vào trạng thái căng thẳng.

Trong bài viết này, hãy cùng A&C Pharma tìm hiểu kỹ hơn về phản ứng căng thẳng của cơ thể cũng như vai trò của từng loại hormone căng thẳng nhé!

Hormone căng thẳng là gì?

Hormone căng thẳng là các phân tử tín hiệu được kích hoạt để phản ứng với tác nhân gây căng thẳng. Tác nhân gây căng thẳng là một sự kiện mà não bộ cho rằng có thể gây nguy hiểm tới sự an toàn của chúng ta.

Hormone căng thẳng kích hoạt một số hệ thống cơ thể theo cách cho phép một người thoát khỏi mối đe dọa. Ví dụ, chúng có thể làm tăng nhịp tim và cung cấp oxy cho các cơ, giúp một người thoát khỏi nguy hiểm.

Trong đó cortisol được coi là hormone căng thẳng chính vì nó chịu trách nhiệm điều chỉnh phản ứng căng thẳng trong dài hạn. Cortisol không chỉ ảnh hưởng đến một khía cạnh của cơ thể mà còn kiểm soát nhiều hệ thống, từ chuyển hóa năng lượng (tăng đường huyết để cung cấp năng lượng), hệ miễn dịch (ức chế viêm), đến hệ thần kinh (điều chỉnh cảm xúc và trí nhớ).

Ngoài ra, phản ứng căng thẳng còn có sự tham gia của một số loại hormone khác. Chúng được phân nhóm tùy thuộc vào chức năng và vai trò cụ thể của mình:

3. Peptide hormone (hormone protein)

• Bao gồm:
  • Hormone tăng trưởng (Growth Hormone – GH): Được tiết ra từ tuyến yên, hỗ trợ chuyển hóa năng lượng và giúp cơ thể phục hồi sau căng thẳng.
  • Vasopressin (hormone chống bài niệu – ADH): Được sản xuất bởi vùng dưới đồi, giúp duy trì huyết áp và cân bằng nước trong cơ thể.
  • Prolactin: Cũng do tuyến yên tiết ra, thường tăng trong căng thẳng, đặc biệt ở phụ nữ, để hỗ trợ thích nghi về mặt trao đổi chất và hệ miễn dịch.

4. Pancreatic hormone (hormone tuyến tụy)

• Bao gồm: Glucagon.
• Nguồn gốc: Tuyến tụy tiết ra để điều chỉnh mức glucose máu khi cơ thể cần năng lượng.
• Chức năng:
  • Kích thích gan giải phóng glucose dự trữ.
  • Đảm bảo cơ thể không bị hạ đường huyết khi căng thẳng.

5. Thyroid hormone (hormone tuyến giáp)

• Bao gồm: T3 (triiodothyronine) và T4 (thyroxine).
• Nguồn gốc: Tuyến giáp tiết ra dưới sự điều khiển của tuyến yên và hạ đồi.
• Chức năng:
  • Tăng tốc độ trao đổi chất, giúp cơ thể đáp ứng nhu cầu năng lượng cao hơn khi căng thẳng.

6. Gonadal hormone (hormone giới tính)

• Bao gồm: Testosterone, estrogen, và progesterone.
• Vai trò trong căng thẳng:
  • Căng thẳng kéo dài có thể làm giảm testosterone ở nam giới và gây rối loạn chu kỳ estrogen/progesterone ở nữ giới.
  • Hormone giới tính tham gia gián tiếp vào phản ứng căng thẳng qua ảnh hưởng đến tâm trạng và hành vi.

Mỗi nhóm hormone có một vai trò riêng biệt nhưng phối hợp chặt chẽ để đảm bảo cơ thể có thể thích nghi với các giai đoạn căng thẳng khác nhau. Phản ứng căng thẳng là một hệ thống phức tạp, với các hormone thuộc nhiều nhóm khác nhau cùng hoạt động để giúp cơ thể duy trì sự cân bằng và sinh tồn trong những tình huống đe dọa.

Dấu hiệu cho thấy đã đến lúc bạn cần kiểm soát căng thẳng

Căng thẳng là một phản ứng cần thiết của cơ thể để sinh tồn trong một số trường hợp đặc biệt – thường là khi não bộ cảm thấy bị đe dọa. Tuy nhiên căng thẳng lại có thể trở thành “con dao 2 lưỡi” nếu không được kiểm soát tốt và trở thành mãn tính.

Nồng độ catecholamine cao

Kích hoạt trục SAM làm tăng tạm thời nồng độ hormone epinephrine và norepinephrine. Các hormone này có thể gây ra các tác động sinh lý và hành vi ngắn hạn, chẳng hạn như:

• hẹp mạch máu
• tăng huyết áp
• tăng nhịp tim và lưu lượng tim
• tăng lưu lượng máu đến các cơ xương
• mở rộng đường thở trong phổi
• tăng tiêu thụ oxy
• tăng giữ natri
• tăng nồng độ glucose
• giảm nhu động ruột
• giảm đau hoặc “giảm đau”
• tăng sự tỉnh táo và tỉnh táo

Nồng độ cortisol cao

Kích hoạt liên tục trục HPA có thể dẫn đến nồng độ cortisol cao trong máu.

Một số tình trạng sức khỏe nhất định cũng có thể gây ra nồng độ cortisol cao. Do đó, các triệu chứng của cortisol cao có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân. Tuy nhiên, một số triệu chứng chung và biến chứng của tình trạng cortisol dư thừa bao gồm:

• tăng cân, đặc biệt là ở mặt, bụng và lưng trên
• huyết áp cao
• yếu cơ
• loãng xương
• bệnh tiểu đường

Làm thế nào để kiểm soát hormone căng thẳng

Một số tình trạng bệnh lý nhất định có thể gây ra mức hormone gây căng thẳng cao, có thể cần phải điều trị.

Tuy nhiên, hormone gây căng thẳng cũng có thể tăng do căng thẳng mãn tính. Trong những trường hợp như vậy, việc quản lý căng thẳng có thể giúp đưa mức hormone gây căng thẳng lưu thông trở lại phạm vi bình thường.

Bạn có thể áp dụng những cách sau để đối phó với căng thẳng – theo hướng dẫn từ CDC:

• Thực hành tự chăm sóc, bao gồm:
  • ăn uống lành mạnh và cân bằng
  • tập thể dục thường xuyên
  • ngủ đủ giấc
  • dành thời gian cho giao lưu xã hội và các sở thích cá nhân
  • nói về những lo lắng và mối quan tâm với bạn bè và thành viên gia đình đáng tin cậy

• Thực hành các kỹ thuật thư giãn, chẳng hạn như:
  • yoga
  • tthiền định
  • các bài tập hít thở đã được chứng minh giúp giảm căng thẳng

Theo dõi trang Fanpage của chúng tôi để biết thêm thông tin về cách bạn có thể đạt được giấc ngủ ngon mỗi đêm, đồng thời bạn cũng có thể tham gia trò chuyện và nhận tư vấn miễn phí từ đội ngũ dược sĩ của A&C Pharma.

Nguồn: Tổng hợp