Chứng ngủ rũ: Nguyên nhân, cách nhận biết và giải pháp

Chứng ngủ rũ là một tình trạng thần kinh lâu dài gây ra giấc ngủ bị gián đoạn, buồn ngủ ban ngày, sương mù não và các triệu chứng khác. Chứng ngủ rũ có thể ở mức độ nghiêm trọng từ nhẹ đến nặng. Trong những trường hợp nghiêm trọng, nó có thể tác động tiêu cực đến các hoạt động xã hội, trường học, công việc cũng như sức khỏe và hạnh phúc tổng thể. Một người mắc chứng ngủ rũ có thể ngủ bất cứ lúc nào, chẳng hạn như khi đang nói chuyện hoặc lái xe.

Chứng ngủ rũ là gì?

Chứng ngủ rũ là một chứng rối loạn giấc ngủ có biểu hiện buồn ngủ ban ngày quá mức.

Trong một chu kỳ giấc ngủ điển hình, đầu tiên một người sẽ bước vào giai đoạn đầu của giấc ngủ, sau đó là giai đoạn ngủ sâu hơn. Đây là khi giấc ngủ REM xảy ra. Mất khoảng 60–90 phút để đạt đến giai đoạn ngủ REM.

Tuy nhiên, đối với những người mắc chứng ngủ rũ, giấc ngủ REM xảy ra trong vòng 15 phút trong chu kỳ giấc ngủ và ngắt quãng trong những giờ thức giấc. Chính trong giấc ngủ REM, những giấc mơ sống động và tê liệt cơ xảy ra.

Các loại chứng ngủ rũ

Có hai loại chính của chứng ngủ rũ: loại 1 và loại 2.

Loại 1 liên quan đến buồn ngủ và cataplexy. Các xét nghiệm sẽ cho thấy rằng người đó gần như hoàn toàn thiếu một chất dẫn truyền thần kinh được gọi là hypocretin. Điều này có thể xảy ra sau khi nhiễm trùng gây ra tình trạng tự miễn dịch.

Loại 2 chủ yếu liên quan đến buồn ngủ ban ngày quá mức, nhưng thường không có yếu đột ngột.

Chứng ngủ rũ thứ phát có thể xảy ra khi chấn thương hoặc khối u gây tổn thương vùng dưới đồi. Đây là một phần của não liên quan đến giấc ngủ.

Triệu chứng

Triệu chứng chính của chứng ngủ rũ là buồn ngủ quá mức vào ban ngày, nhưng nó cũng có thể liên quan đến chứng cataplexy, ảo giác thôi miên và tê liệt khi ngủ.

Nó cũng có thể làm gián đoạn giấc ngủ ban đêm. Tuy nhiên, nhìn chung, một người mắc chứng ngủ rũ thường dành thời gian để ngủ như một người không mắc chứng này.

Ngủ ngày quá nhiều

Số thời gian ngủ thay đổi từ vài đến nhiều lần trong ngày, và mỗi lần có thể kéo dài vài phút hoặc vài giờ. Bệnh nhân chỉ có thể tạm thời cưỡng lại mong muốn ngủ nhưng có thể thức giấc khi ngủ bình thường. Giấc ngủ có xu hướng xảy ra trong hoàn cảnh nhất định (ví dụ như đọc sách, xem truyền hình, tham dự các cuộc họp) nhưng cũng có thể xảy ra trong các công việc phức tạp (ví dụ như lái xe, thuyết trình, viết, ăn).

Bệnh nhân cũng có thể gặp các cơn ngủ – những lúc ngủ mà không có cảnh báo trước. Bệnh nhân có thể cảm thấy sảng khoái khi thức dậy nhưng lại ngủ lại trong vài phút.

Giấc ngủ ban đêm có thể không thỏa mãn với những cơn kích thích thường xuyên và bị gián đoạn bởi những giấc mơ sống động, đáng sợ.

Hậu quả là năng suất công việc thấp, bất hòa trong các mối quan hệ cá nhân, kém tập trung, động lực thấp, trầm cảm, giảm chất lượng cuộc sống và tiềm ẩn tai nạn (đặc biệt là do va chạm xe cơ giới).

Ngoài ra, còn có thể bao gồm một số các triệu chứng khác như

Sương mù não
Kém tập trung
Giảm năng lượng
Kỷ niệm cũ
Kiệt sức
Tâm trạng chán nản

Ảo giác

Ảo giác thức và ảo giác mơ: đặc biệt ảo thanh, ảo thị hoặc ảo giác sống động có thể gặp khi vừa mới vào giấc ngủ hoặc hiếm hơn là ngay sau tỉnh giấc. Những bệnh nhân này khó phân biệt các ảo giác này với sự tưởng tượng sinh động và giấc mơ sống động, điều thường gặp trong giấc ngủ REM.

Chứng ảo giác khi ngủ xảy ra ở khoảng 30% số bệnh nhân, thường gặp ở trẻ em khỏe mạnh và thỉnh thoảng xảy ra ở người lớn khỏe mạnh.

Cataplexy

Cataplexy đề cập đến tình trạng mất trương lực cơ đột ngột ảnh hưởng đến mặt, cổ và đầu gối. Một số người sẽ chỉ bị yếu nhẹ, chẳng hạn như đầu hoặc hàm rơi xuống, nhưng một số người có thể gục xuống đất.

Điểm yếu này là tạm thời, kéo dài 2 phút hoặc ít hơn nhưng có thể dẫn đến té ngã và các tai nạn khác.

Bóng đè

Đây là tình trạng không thể di chuyển hoặc nói trong khi ngủ hoặc thức dậy. Thời gian bóng đè có thể kéo dài từ vài giây đến vài phút.

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính xác của chứng ngủ rũ vẫn chưa được biết, nhưng nó có thể liên quan đến sự thiếu hụt hypocretin hoặc orexin. Đây là một chất hóa học mà não cần để tỉnh táo.

Một số đặc điểm di truyền có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng ngủ rũ và đôi khi nó di truyền trong gia đình. Theo Trung tâm thông tin về bệnh di truyền và hiếm gặp, nó có thể là kết quả của sự kết hợp giữa các yếu tố di truyền và môi trường.

Hypocretin là một chất dẫn truyền thần kinh. Nó kiểm soát việc một người đang ngủ hay thức bằng cách tác động lên các nhóm tế bào thần kinh hoặc tế bào thần kinh khác nhau trong não. Vùng dưới đồi của não sản xuất hypocretin.

Những người mắc chứng ngủ rũ loại 1 có mức độ hypocretin thấp, nhưng những người mắc chứng ngủ rũ loại 2 thì không.

Một người cần hypocretin để tỉnh táo. Khi không có nó, não cho phép hiện tượng giấc ngủ REM xen vào thời kỳ thức giấc bình thường. Ở những người mắc chứng ngủ rũ, điều này dẫn đến buồn ngủ quá mức vào ban ngày và khó ngủ vào ban đêm.

Chấn thương não, khối u hoặc tình trạng khác ảnh hưởng đến não đôi khi cũng có thể dẫn đến chứng ngủ rũ.

Giải pháp

Hiện tại không có cách chữa chứng ngủ rũ, nhưng điều trị y tế và lời khuyên về lối sống có thể hữu ích. Các phần sau đây sẽ xem xét những điều này một cách chi tiết hơn.

Đối với buồn ngủ quá mức

Một cách để quản lý chứng ngủ rũ là thông qua sửa đổi hành vi. Một người có thể cần chợp mắt từ 15–20 phút trong ngày.

Bác sĩ cũng có thể kê đơn thuốc kích thích hệ thần kinh trung ương để ngăn buồn ngủ, mặc dù không có loại thuốc nào có hiệu quả hoàn toàn.

Các loại thuốc khác cũ hơn và có nhiều khả năng hình thành thói quen. Chúng cũng có thể dẫn đến khó chịu, lo lắng, thay đổi nhịp tim và các tác dụng phụ khác.

Đối với cataplexy

Natri oxybate đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) phê duyệt để điều trị chứng buồn ngủ ban ngày quá mức, ngủ kém vào ban đêm và chứng cataplexy. Nó có ít tác dụng phụ và rất ít tương tác với các loại thuốc khác.

Thuốc chống trầm cảm có thể giúp một người kiểm soát chứng cataplexy, nhưng chúng có thể có tác dụng phụ, chẳng hạn như huyết áp cao và thay đổi nhịp tim.

Bác sĩ có thể điều chỉnh việc điều trị theo thời gian khi các triệu chứng thay đổi.

Sống chung với chứng ngủ rũ

Chứng ngủ rũ có thể có tác động đáng kể đến chất lượng cuộc sống của một người. Bác sĩ có thể đề xuất các tùy chọn sau đây để giúp mọi người hạn chế phần nào những ảnh hưởng này:

Tư vấn nâng cao sức khỏe tâm thần
Hạn chế sử dụng các chất kích thích có

Mọi người nên tránh bất kỳ hoạt động nào có thể gây ra mối đe dọa cho sức khỏe, chẳng hạn như sử dụng máy móc hoặc lái xe, cho đến khi việc điều trị có thể cải thiện tình trạng của họ.

Các mẹo về lối sống sau đây có thể giúp ích:

Ngủ trưa thường xuyên trong ngày.
Thực hiện theo một lịch trình giấc ngủ thường xuyên.
Thực hiện theo bất kỳ kế hoạch điều trị mà bác sĩ đề nghị.
Tập thể dục mỗi ngày ít nhất 20 phút, nhưng ngừng tập thể dục 4–5 giờ trước khi đi ngủ.
Tránh caffein hoặc rượu vài giờ trước khi đi ngủ.
Tránh hút thuốc, đặc biệt là trước khi đi ngủ.
Tránh ăn nhiều bữa gần giờ đi ngủ.
Lên kế hoạch thư giãn trước khi đi ngủ, chẳng hạn như đi tắm.
Đảm bảo rằng phòng ngủ có nhiệt độ dễ chịu.
Hãy đề phòng khi lái xe.

>> Theo dõi trang Fanpage của chúng tôi để biết thêm thông tin về cách bạn có thể đạt được giấc ngủ ngon mỗi đêm, đồng thời bạn cũng có thể tham gia trò chuyện và nhận tư vấn miễn phí từ đội ngũ dược sĩ của A&C Pharma.

Nguồn Medicals News Today, MSD Manual

Chứng ngủ rũ: Nguyên nhân, cách nhận biết và giải pháp

Chứng ngủ rũ là gì?

Các loại chứng ngủ rũ