Trầm cảm sau sinh là một dạng rối loạn tâm lý nghiêm trọng và có thể ảnh hưởng tới bất kỳ ai, thuộc mọi dạng giới tính – nghĩa là ngay cả đàn ông cũng có thể bị trầm cảm sau sinh! Vậy trầm cảm sau sinh là gì? Làm cách nào để điều trị hay ngăn ngừa căn bệnh này?

Trầm cảm sau sinh là gì?

Trầm cảm sau sinh hoặc chu sinh là một dạng trầm cảm xảy ra sau khi sinh em bé. Đây là một tình trạng bệnh lý tương đối phổ biến nhưng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến 1 trong 7 bà mẹ mới sinh sau khi sinh.

Trầm cảm sau sinh có thể khiến bạn cảm thấy trống rỗng, vô cảm và buồn bã. Nó có thể gây ra những thay đổi về tâm trạng, kiệt sức và cảm giác tuyệt vọng chung trong một thời gian dài sau khi sinh.

Trầm cảm sau sinh có thể ảnh hưởng đến mọi người thuộc mọi giới tính và bản dạng tình dục cũng như mọi loại cha mẹ và bạn đời của họ, cho dù họ là người sinh ra, người thay thế hoặc người nhận nuôi. Không có cách làm cha mẹ ‘bình thường’ nào cả.

Dấu hiệu của trầm cảm sau sinh

Nhiều người cảm thấy buồn, trống rỗng, ủ rũ hoặc mệt mỏi trong vòng vài ngày sau khi sinh – một tình trạng có biệt danh là “baby blues”. Nhưng trầm cảm sau sinh còn vượt xa điều đó, kéo dài hàng tuần sau khi bạn sinh con. Các triệu chứng của nó có thể nghiêm trọng và cản trở khả năng hoạt động của bạn.

Các triệu chứng trầm cảm sau sinh có thể khác nhau tùy theo từng người và thậm chí theo từng ngày. Mặc dù các triệu chứng có thể phát triển bất cứ lúc nào sau khi sinh con nhưng chúng thường bắt đầu trong vòng 1 đến 3 tuần sau khi sinh con.

Trầm cảm sau sinh có thể khiến bạn cảm thấy xa cách với con mình. Bạn có thể cảm thấy như thể bạn không yêu con mình. Những cảm giác này không phải lỗi của bạn.

Các chỉ định khác về trầm cảm sau sinh bao gồm:

• Cảm thấy buồn hoặc khóc rất nhiều
• Cảm thấy choáng ngợp
• Có ý nghĩ làm tổn thương em bé hoặc chính mình
• Cảm thấy đứa con là gánh nặng
• Không có năng lượng hoặc động lực
• Cảm thấy vô giá trị, tội lỗi hoặc giống như bạn là cha mẹ tồi
• Ngủ quá nhiều hoặc quá ít
• Chán ăn hoặc ăn quá nhiều
• Cảm thấy lo lắng quá mức và vô cớ
• Bị đau đầu mãn tính, đau nhức, đau hoặc các vấn đề về dạ dày

Nhưng trầm cảm sau sinh không có nghĩa là bạn là cha mẹ tồi và đó không phải lỗi của bạn. Nếu nhận thấy các triệu chứng trên, bạn cần nói chuyện với người thân, bạn bè hoặc chuyên gia tâm lý.

Nguyên nhân khiến các bà mẹ bị trầm cảm

Nguyên nhân chính xác vẫn chưa rõ ràng, nhưng một số yếu tố có thể góp phần gây ra trầm cảm sau sinh. Các giai đoạn trầm cảm sau sinh có thể là kết quả của sự kết hợp giữa những thay đổi về thể chất và các yếu tố gây căng thẳng về cảm xúc.

Các yếu tố sinh lý

Khi bạn đang mang thai, nồng độ estrogen và progesterone của bạn cao hơn bình thường. Nhưng chỉ trong vòng vài giờ sau khi sinh, nồng độ hormone sẽ quay trở lại mức cân bằng vốn có.

Sự thay đổi đột ngột này có thể đóng một vai trò trong sự phát triển của chứng trầm cảm sau sinh.

Các yếu tố thể chất khác có thể góp phần vào sự phát triển trầm cảm sau sinh bao gồm:

• Nồng độ hormone tuyến giáp thấp
• Thiếu ngủ
• Tình trạng bệnh lý tiềm ẩn
• Lạm dụng chất kích thích

Yếu tố cảm xúc

Nghiên cứu cho thấy rằng trải qua những trải nghiệm căng thẳng khi mang thai có thể tác động đáng kể đến khả năng phát triển trầm cảm sau sinh.

Các yếu tố gây căng thẳng về cảm xúc có thể bao gồm:

• Ly hôn
• Trải qua một sự kiện đau buồn ( ví dụ như tai nạn hay một người thân thiết mới qua đời)
• Căng thẳng tài chính

Điều trị trầm cảm sau sinh

Nếu không điều trị, chứng trầm cảm sau sinh có thể ngày càng trầm trọng hơn. Nguy hiểm nhất là khi nó dẫn đến ý nghĩ tự tử, làm hại bản thân hoặc làm hại người khác. Nếu những suy nghĩ này bắt đầu xảy ra, sự can thiệp y tế là cần thiết.

Điều trị trầm cảm sau sinh có thể bao gồm thuốc, một số hình thức trị liệu và các nhóm hỗ trợ. Thông thường, sự kết hợp giữa thuốc và liệu pháp là phương pháp điều trị hiệu quả nhất.

Thuốc chống trầm cảm

Những loại thuốc này có thể giúp giảm nhiều triệu chứng trầm cảm, nhưng chúng cần có thời gian – thường là từ 6 đến 8 tuần – để bắt đầu có tác dụng hoàn toàn.

Trong một số trường hợp, bạn có thể cần thử một số loại thuốc trước khi tìm được loại thuốc có tác dụng và có tác dụng phụ có thể kiểm soát được.

• Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI). Đây là một loại thuốc chống trầm cảm phổ biến. SSRI thường có ít tác dụng phụ hơn các thuốc chống trầm cảm khác và bao gồm paroxetine (Paxil), fluoxetine (Prozac) và sertraline (Zoloft)
• Thuốc chống trầm cảm không điển hình. Chúng nhắm vào một số chất dẫn truyền thần kinh trong não ảnh hưởng đến tâm trạng. Chúng có thể giúp điều trị chứng trầm cảm không đáp ứng với SSRI. Ví dụ về thuốc chống trầm cảm không điển hình bao gồm bupropion (Wellbutrin), trazodone (Desyrel) và nefazodone (Serzone).
• Thuốc chống trầm cảm ba vòng và thuốc ức chế monoamine oxidase. Đây là hai loại thuốc chống trầm cảm cũ ít phổ biến hơn.
  Brexanolone: Thuốc này được chuyên gia chăm sóc sức khỏe cung cấp thông qua IV trong suốt 60 giờ. Các bác sĩ thường khuyên dùng brexanolone cho những bệnh nhân không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác.

Tất cả các thuốc chống trầm cảm đều có thể gây ra tác dụng phụ với mức độ nghiêm trọng khác nhau. Vì vậy, bạn cần có sự hướng dẫn của chuyên gia y tế để hạn chế những tác dụng phụ này.

Ngoài ra, nếu bạn cho con bú thì cũng không nên sử dụng thuốc chống trầm cảm vì chúng có thể gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe của bé.

Liệu pháp hormone

Các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng sự thay đổi đột ngột về hormone này có thể đóng một vai trò nào đó khiến những người mắc chứng trầm cảm sau sinh. Vì những lý do này, liệu pháp hormone có thể đóng một vai trò trong việc kiểm soát chứng bệnh này. Tuy nhiên, hiệu quả của chúng cần thêm nhiều thời gian để kiểm chứng.

Ngoài ra, bạn cũng cần phải nắm được những tác dụng phụ có thể xảy ra khi áp dụng biện pháp điều trị này. Tác dụng phụ của liệu pháp hormone bằng estrogen có thể bao gồm:

• Thay đổi cân nặng
• Buồn nôn và ói mửa
• Đau bụng
• Chứng đau nửa đầu và đau đầu
• Thay đổi dịch tiết âm đạo
• Rụng tóc
• Huyết áp cao
• Xung huyết và phù nề
• U xơ tử cung
• Viêm nhiễm âm đạo

Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng một loại trị liệu cụ thể được gọi là liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) có thể cải thiện đáng kể các triệu chứng trầm cảm sau sinh. Ở những người bị trầm cảm sau sinh, các nghiên cứu cho thấy CBT cùng với thuốc làm giảm các triệu chứng hiệu quả hơn so với chỉ dùng thuốc hoặc các liệu pháp khác.

CBT liên quan đến việc học và sử dụng các kỹ thuật và chiến lược cho phép bạn thay đổi cách suy nghĩ của mình, nhận ra những sai lệch trong suy nghĩ, sử dụng các kỹ năng giải quyết vấn đề để đối phó với các tình huống khó khăn và phát triển sự tự tin hơn vào khả năng của chính bạn.

Biện pháp tự nhiên

Nhìn chung, trầm cảm sau sinh cũng không có nhiều khác biệt so với các dạng trầm cảm khác. Vì vậy, các biện pháp tâm lý trị liệu, kết hợp cùng dinh dưỡng và lối sống lành mạnh thường được khuyến khích hơn so với dùng thuốc. Đơn giản là vì những liệu pháp tự nhiên như vậy hoàn toàn không có tác dụng phụ, hiệu quả cao trong việc điều trị (đã được chứng minh) và quan trọng hơn là nó cho phép người bệnh hướng tới một lối sống tích cực và khỏe mạnh hơn.

Bản thân người viết cũng đã từng có giai đoạn bị trầm cảm, vì vậy hiểu rất rõ những gì mà một lối sống lành mạnh và một suy nghĩ tích cực có thể ảnh hưởng tới cách chúng ta sống cuộc đời của mình.

Những liệu pháp tự nhiên thường đơn giản, dễ làm và không hề tốn kém. Tất cả những gì bạn cần là tìm một phương pháp phù hợp với mình và kiên trì làm đều đặn mỗi ngày. Các liệu pháp này bao gồm:

• Viết nhật ký: Không có nhiều người có thói quen này, nên cũng không khó hiểu nếu bạn cảm thấy khó khăn khi bắt đầu. Đừng yêu cầu bản thân phải viết một cái gì đó “đáng để viết”. Đây là nhật ký của riêng bạn, nên cũng sẽ không ai có thể phán xét chuyện bạn viết cái gì và tại sao. Hãy viết bất kỳ điều gì bạn đã trải qua trong ngày hôm đó, và chỉ vậy thôi.
• Liệt kê ra những điều bạn cảm thấy biết ơn: Đó có thể là chồng bạn đêm qua đã thức dậy thay tã cho con để bạn có thể nằm thêm một chút, hay mẹ chồng sáng nay đã dành thời gian nấu cho bạn một nồi cháo ngon. Hãy học cách nhìn nhận và biết ơn những gì cuộc đời mang đến cho bạn, bạn sẽ bất ngờ với hạnh phúc sẵn có của mình.
• Tập thể dục: Vận động đều đặn sẽ giúp máu lưu thông tốt hơn và giúp cơ thể bạn khỏe mạnh hơn – cả về thể chất lẫn tinh thần. Nên hãy cố gắng dành ra vài phút mỗi ngày để đi lại một chút, điều đó sẽ giúp ích rất nhiều.
• Uống đủ nước và ăn nhiều rau xanh: Tâm trạng của chúng ta bị ảnh hưởng khá nhiều bởi những gì chúng ta ăn vào. Nghĩ mà xem, ai có thể vui được với một cái dạ dày đang phải vật lộn với những thức ăn khó tiêu cơ chứ?
• Tránh xa các tin tức tiêu cực: Để giải thích một cách ngắn gọn thì một tin tức tiêu cực có thể gây ra tình trạng căng thẳng tạm thời. Khi đó, hormone căng thẳng được giải phóng và đồng thời các quá trình tiêu hóa, bài tiết sẽ bị đình trệ lại. Và đó, giờ tôi hi vọng bạn đã hiểu vì sao ngày càng có nhiều người bị đau dạ dày hay bị lo âu quá mức – chỉ đơn giản là vì họ đã để cho não bộ “bội thực” với quá nhiều tin tiêu cực.

Phòng chống trầm cảm sau sinh

Trầm cảm sau sinh là tình trạng phổ biến và có thể không thể phòng ngừa được hoàn toàn. Nhưng biết các dấu hiệu trầm cảm sau sinh có thể giúp bạn kiểm soát tình trạng này và điều trị nhanh hơn nếu bạn cần.

Một số nghiên cứu gợi ý rằng một số biện pháp can thiệp nhất định, bao gồm điều trị bằng một số thuốc chống trầm cảm và chất dinh dưỡng trong và ngay sau khi mang thai, có thể làm giảm nguy cơ phát triển trầm cảm nặng sau sinh.

Ngoài ra, tham gia trị liệu cá nhân và trị liệu hành vi nhận thức trong và sau khi mang thai có thể làm giảm nguy cơ trầm cảm sau sinh ở những người có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn.

Bạn cũng có thể giảm nguy cơ phát triển trầm cảm sau sinh bằng cách:

• Tìm kiếm hệ thống hỗ trợ của bạn bè và gia đình trước khi con bạn chào đời
• Tham gia các lớp giáo dục tiền sản và sau sinh
• Có sự sắp xếp về việc chăm sóc trẻ tại chỗ để bạn có thể nghỉ ngơi
• Duy trì chế độ ăn uống cân bằng và cố gắng tập thể dục và hít thở không khí trong lành mỗi ngày
• Cố gắng nghỉ ngơi khi con đang ngủ
• Hạn chế tối đa việc sử dụng chất kích thích – bao gồm cả rượu bia và thuốc lá.

> Theo dõi trang Fanpage của chúng tôi để biết thêm thông tin về cách bạn có thể đạt được giấc ngủ ngon mỗi đêm, đồng thời bạn cũng có thể tham gia trò chuyện và nhận tư vấn miễn phí từ đội ngũ dược sĩ của A&C Pharma.

Nguồn tham khảo: Healthline